Materijali za pokrivanje objekata

Razvojem tehnologije proizvodnje polimera nastale su plastične folije (film) i čvrsti materijali: ploče, ravne, talasaste, mrežaste površine, jedno ili višeslojne, bez ili sa vazdušnim međuslojem. Fizičko hemijske karakersitike ovih materijala omogućile su pored poznatih tipova objekata i razvoj novih tipova tunela i plastenika. Vrsta i tehnička svojstva plastičnog pokrivača određuju oblik i veličinu objekta, odnosno vrstu i kvalitet noseće konstrukcije. Dobar plastični materijal kao pokrivač zaštićenog prostora treba da propušta vidljivi deo spektra najmanje 80%, ultraljubičasti spektar najmanje 20% i infracrveni najviše 10%. On mora da bude hidrofilan (zavisi od sirovine ili se dodatno folija stabilizuje) a to znači, da se posle kvašenja na unutrašnjoj strani kondenzovana vodena para sliva a ne kaplje. Pored toga materijal mora biti otporan prema kiselinama, bazama, ulju, niskim temperaturama, ultraljubičastim zracim (UV stabilan), zatim da je otpotan prema delovanju mikroorganizama, da ne gori, ne propušta vodu i da u najmanjoj meri menja dimenzije pri promeni temperature. Materijali nose naziv po polimeru od kojih su sačinjeni. Pri korišćenju folija ili proča za prekrivanje objekata moraju se znati i fizičko-hemijske karakteristike, jer one utiču na mogućnost korišćenja objekata odnosno na mikroklimatske uslove unutar objekta.

Polietilenska (PE) folija je mutne  mlečno bele boje, nepropustljiva za vodu, delimično propustljiva za CO₂ i O₂. Na njoj se led ne održava, tako da ostaje elasična. Propušta 80-90% vidljivog dela spektra (380-780 milimikrona) i 70-75 % ultraljubičastog (280-380 milimikrona) što je povoljno za rast i razvoj biljke. Nedostatak ove folije je što propušta 80-85% infracrvenih zraka (talasne dužine iznad 780 milimikrona), što, posebno noću, smanjuje toplotu u zaštićenom prostoru. Pri dužem korišćenju ova folija pod dejstvom sunca gubi elastičnost, pri čemu se smanjuje njena prozračnost čak za 60-70 %. Vek trajanja iznosi 2-3 godine za foliju debljine 0,15-0,20 mm, a folije debljine od 0,04-0,10 mm od 9-12 meseci. Nove folije imaju trajnost i preko 5 godina. Polietilenska folija je hidrofobna, pa se vodena para kondenzuje u kapi vode na unutrašnjoj strani folije. To smanjuje providnost folije, a kapi ne otiču po površini folije, već padaju na biljku što izaziva povrede i ožegotine.

Polivinilhloridna (PVC) folija po izgledu podseća na celofan, a odlikuje se dobrom propustljivošću za svetlost. Ona propušta 90% vidljivog dela spektra i 80% ultraljubičastog dela spektra, a ne propušta infracrveni deo spektra (10%) što je povoljno za zaštićeni prostor jer sporije hladi. Vek trajanja ove folije je 2-3 godine.

Stvaranje novih vrsta folije i čvrstim materijala za zaštićeni prosto je intenzivno. Danas se koriste pored standardne PE i duple PE folije sa vazdušnim jastučićima između slojeva folije. Zatim polimeri nastali iz etilena i vinilacetata (EVA, EVAFLEKS), kao i novi tipovi višeslojnih fotoselektivnih filmova glatke ili hrapave površine, antivirusni i fotoselektivni materijali koji u znatnoj meri poboljšavaju uslove gajenja povrća u zaštićenom prostoru. Izborom meterijala najboljih osobina omogućeno je širenje proizvodnje u različitim klimatskim zonama i optimalnije iskorišćavanje prirodnih uslova. Savremena folija je, pored dobrih osobina vezanih za svetlost i toplotu, i hidrofilno stabilizovana, fotoselektivna i dugotrajnija. Za zaštićeni prostor najčešće se koriste folije debljine od 0,10-0,20 mm i širine od 0,6-18 mm što se postiže direktno u proizvodnji ili se folije manje širine spajaju peglom ili specifičnim grejačima. Ovo spajanje može ss obaviti običnom peglom, tako što se folija postavlja jedna na drugu a zatim se preko hartije prevlači zagrejanom peglom. U regionima sa visokom temperaturom za zaštićeni prostor koriste se perforirane folije sa otvorima od 20 do 40 mm, koji čine 2-10 % od celokupne površine folije. Ovi otvori omogućuju dobro regulisanje temperature i vlage što smanjuje potrebu za skidanjem folije. Umesto takvih folija danas se koristi tkani i vlačani materijal-agrotestil.

Agroteksitil je polipropilenski sintetički materijal nastao od kontinuiranih polipropilenskih vlaakna bele boje (a za malčovanje obojene) koja se tkaju, presuju ili se izvlače (vlača), i pre svega se koristi za neposredno pokrivanje biljaka (bez konstrukcije) ili za tunele (jesen,zima, proleće), odnosno za dopunske tunele (zaštitu od mraza) unutrar većih objekata. Na tržištu postoji veći broj materijala sličnih po osnovnim karakteristikama (mala masa od 17-60 g/m2, dobra elastičnost, bela boja, dobro propuštanje sunčevih zraka od 80-94%, propuštaju kišu i vodu, pri zalivanju zadržavaju prašinu i drugu nečistoću. Ispod belog agrotekstila zemljište se danju manje zagreje a noću sporije hladi, pa su smanjena temperaturna kolebanja (ublažava temperaturne ekstreme). Voda pri zalivanju ili kišne kapi preko mikrospora na tkanini polako promiču i ravnomerno zalivaju biljke i zemljište, a posle toga zemljište se postepeno suši i ne stvara se pokorica. Voda postepeno isparava kroz mikropore pa se ne stvara kondenzat.  Zadržavanjem vode u mikroporama, pri padu temperature, stvara se tanka ledena skrama koja sprečava  da se ispod tkanine temperatura dalje snižava. Agrotekstil sprečava nepovoljno dejstvo vetra na biljku i zemljište i onemogućava napad insekata i virusa.

Ploče

Osim folija, za zaštićeni prostor koriste se i čvrsti plastični materijali u vidu segmenata ili ploča od polivinilhlorida, poliestera ili polikarbonata. Ove ploče mogu biti  armirane radi duže trajnosti, različite debljine, ravne ili valovite površine, jedno ili višeslojne, sa vazdušnim međuprostorom i razne veličine. Lake su za montiranje, veće trajnosti (10 do 20 godna) i obezbeđuju dobre uslove za proizvodnju, veoma slične uslovima u stakleniku. Mala masa omogućuje laku konstrukciju, malo zasenjivanje unutar objekta i savremene mogućnosti regulisanja mikroklime.