Kalijum u zemljišnom rastvoru

Kalijum se u zemljišnom rastvoru nalazi u malim količinama i neposredno je pristupačan biljkama. Sadržaj kalijuma u zemljišnom rastvoru je nizak i kreće se u širokim granicama od 1 do 10 mg/kg. Od ukupno izmenljivog kalijuma udeo kalijuma u vodenoj fazi zemljišta čini svega oko 1%. Stoga količina kalijuma u zemljišnom rastvoru ne zadovoljava potrebe biljaka, ali se stlalno obnavlja a račun izmenljivog i neizmenljivog kalijuma. Kalijum zemljišnog rastvora obezbeđuje svega 5% ukupne potrebe biljaka u kalijumu i predstavlja 0,1 do 0,2% od ukupno trenutno pristupačnog kalijuma koji se nadopunjuje izmenljivim kalijumom ili neizmenljivim kalijumom, sporo pristupačnim kalijumom. Izmenljivi kalijum čini od 1 do 2%, a sporo izmenljivi kalijum od 1 do 10% ukupnog kalijuma i predstavlja glavni izvor kalijuma za biljke. Zahvaljujući tome biljke su u manjoj ili većoj meri obezbeđene u toku cele vegetacije potrebnom količinom kalijuma. Ukoliko su specifična mesta vezivanja za kalijum na adsorptivnom kompleksu veća utoliko će sadržaj kalijuma u  zemljišnom rastvoru biti manji  i obrnuto. Ukoliko nedostaju međuslojna mesta vezivanja za kalijum, kao što je slučaj u peskovitim zemljištima, koncentracija kalijuma u zemljišnom rastvoru se brzo menja pod uticajem primene kalijumovih đubriva, ispiranja i usvajanja kalijuma od strane biljaka.

Kalijum se u zemljišnom rastvoru nalazi u vidu rastvorljivih soli. Kalijum u zemljišni rastvor dospeva:raspadanjem minerala, jonskom izmenom vezanog kalijuma na adsorptivnom kompleksu, primenom mineralnih đubriva, iz organske materije i padavinama. Količina pristupačnog kalijuma za biljke zavisi od ukupne količine kalijma u zemljištu i od činilaca koji utiču na uspostavljanje ravnoteže između nepristupačnih i pristupačnih oblika kalijuma. Ravnoteža između pristupačnih i nepristučanih oblika kalijuma se menja kada se promeni količina jednog od oblika kalijuma. Na pristupačnost i ravnotežu pojedinih oblika kalijuma utiču brojni činioci, pre svega sastav zemljišta, ekološki činioci i primena kalijumovih đubriva. Od sadržaja gline i sastava glinenih minerala u velikoj meri zavisi fiksacija kalijuma. Ukoliko se zemljište odlikuje većim sadržajem gline tipa ilita i montmorilonita, usled intenzovne fiksacije, ravnoteža se pomera u pravcu stvaranja nepristupačnih oblika kalijuma. Primena kalijumovih đubriva povećava pristupačne oblike kalijuma, a kakalcifikacija, usled antagonizma sa kalijumom, može da smanji obezbeđenost biljaka kalijumom. Đubrenje kalijumovim đubrivima, zavisno od primenjene doze i osobine zemljišta može da poveća njegovu početnu koncentraciju u zemljišnom rastvoru i za nekoliko stotina puta. S a povećanjem temperature raste sadržaj izmenljivog kalijuma na račun fiksiranog. Zavisno do vrste glinenih minerala neizmenično sušenje i vlaženje pogoduje fiksaciji kalijuma. Sadržaj vode u zemljištu u značajnoj meri utiče na rast korenovog sistema i time na usvajanje kalijuma iz različitih dubina zemljišta. Pri sadržaju vlage u oraničnom sloju od 27% jara pšenica je u fazi vlatanja iz sloja od 0 do 30 cm usvajala 5kg kalijuma/ha/dan, odnosno 72% od ukupne usvojene količine. U uslovima nedovoljne vlažnosti oraničnog sloja biljke su, zahvaljujući dubljem prodiranju korenovog sistema, 50% dnevne potrebe u kalijumu usvajale  iz podoraničnog sloja zemljišta. Ovi podaci ukazuju da je u ardinim uslovima i pri gajenju biljnih vrsta koje se odlikuju korenom koji prodire u dublje slojeve zemljišta, potrebno voditi računa i o sadržaju kalijuma u poodraničnom sloju.